07 ડિસેમ્બર 1856ના રોજ એટ્લે કે આજ ની તારીખે દેશમાં પ્રથમ વખત વિધવા વિવાહ થયા હતા. આ લગ્ન કોલકાતામાં થયા હતા. ભારતમાં લગભગ 150 વર્ષ પહેલા છોકરીઓના લગ્ન નાની ઉંમરમાં કરવામાં આવતા હતા. જ્યારે તે વહેલી વિધવા થઈ ગઈ, ત્યારે તેનું જીવન ખૂબ જ મુશ્કેલ બની ગયું. પછી ઈશ્વરચંદ્ર વિદ્યાસાગરે તેને ખતમ કરવાની પહેલ કરી. તેમના પ્રયાસોથી પ્રથમ વખત કાયદો (હિન્દુ વિધવાઓના પુનર્લગ્ન) બન્યો અને તેમણે એક વિધવા સાથે લગ્ન કર્યા.
07 ડિસેમ્બર 1856ના દિવસે કોલકાતામાં એક વિચિત્ર તણાવ હતો. થોડા દિવસો પહેલા લગ્ન પુનઃલગ્ન કાયદો બની ગયો હતો. હવે આ કાયદાના આધારે પ્રથમ લગ્ન કલકત્તામાં થવાના હતા. વિધવા 10 વર્ષની માસૂમ કાલીમાતી હતી અને વર શ્રીચન્દ્ર વિદ્યારત્ન હતો. પોલીસે ચુસ્ત વોચ ગોઠવી હતી. ધમાલ મચી ગઈ હતી અને કોઈ પણ પ્રકારની ખલેલ ના થાય તે માટે કેટલાક લોકો પુરી તૈયારી સાથે એક ઘરની સામે તૈયાર હતા.તે દિવસે એવું લાગ્યું કે કલકત્તાની બધી શેરીઓ એક જ ઘર 12, સુકીસ સ્ટ્રીટ તરફ જઈ રહી છે. આ લગ્ન રાજ કૃષ્ણ બંદોપાધ્યાયના ઘરે થઈ રહ્યા હતા, જેઓ પ્રેસિડેન્સી કોલેજમાં પ્રોફેસર હતા.
ટોળામાં ઉત્તેજના અને રોષ જોવા મળ્યો હતો જેથી પોલીસનો ચુસ્ત બંદોબસ્ત ગોઠવાયો હતો
શેરીમાં ભેગી થયેલી ભીડ ઉશ્કેરાયેલી હતી, કેટલાક આશ્ચર્યચકિત હતા અને કેટલાક નારાજ હતા. જ્યારે પાલખી વર-કન્યાને લાવવામાં આવી ત્યારે પરિસ્થિતિને સંભાળવી ખરેખર મુશ્કેલ બની ગઈ હતી. એવું લાગતું હતું કે બળવો ના થવો જોઈએ. પરંતુ પોલીસની સાથે કેટલાક લોકોએ પરિસ્થિતિને કાબૂમાં લીધી હતી.જેથી પોલીસનો ચુસ્ત બંદોબસ્ત હતો સુકીસ સ્ટ્રીટમાં અમુક પસંદ કરેલા લોકો જ પ્રવેશી શકતા હતા, આ માટે તમામ વ્યવસ્થા કરવામાં આવી હતી. જે રસ્તેથી પાલખી લાવવામાં આવી હતી. સમગ્ર માર્ગે ચુસ્ત પોલીસ બંદોબસ્ત ગોઠવી દેવામાં આવ્યો હતો. તે જ સમયે, ઈશ્વરચંદ્ર વિદ્યાસાગરના નેતૃત્વ હેઠળ કલકત્તાના કેટલાક પ્રભાવશાળી લોકો પણ આ વ્યવસ્થાને મજબૂત કરવા માટે ત્યાં હાજર હતા, તેમાંથી મોટાભાગના બ્રાહ્મણો હતા, જેમણે તેમના સમાજને દુષ્ટતા અને બંધનોથી મુક્ત કરવા માટે પહેલ કરી હતી.
ઈશ્વરચંદ્ર વિદ્યાસાગરના પ્રયાસોને કારણે, 26 જુલાઈ 1856ના રોજ હિંદુ વિધવા પુનર્લગ્ન કાયદો 1856 બની શક્યો. આ પછી હિન્દુ વિધવાઓના પુનઃલગ્નને કાયદેસર કરવામાં આવ્યા હતા. આ કાયદાનો મુસદ્દો ખુદ લોર્ડ ડેલહાઉસીએ તૈયાર કર્યો હતો, ત્યારબાદ તેને લોર્ડ કેનિંગ દ્વારા પસાર કરવામાં આવ્યો હતો. જો કે, તેના માર્ગમાં ઘણા અવરોધો હતા. આ પહેલા જે મુખ્ય સામાજિક સુધારણા કાયદો પસાર કરવામાં આવ્યો હતો તે સતી પ્રથા પર પ્રતિબંધ હતો.
10 વર્ષની કાલીમાતી થોડા સમય પહેલા વિધવા થઈ હતી
કાલીમાતી, 10, થોડા સમય પહેલા વિધવા થઈ હતી. તેની સાથે લગ્ન કરનાર યુવક, શ્રીચંદ્ર વિદ્યારત્ન, એક સંસ્કૃત કોલેજમાં શિક્ષક હતો અને વિદ્યાસાગરનો સહયોગી હતો.આ ઘટના શિવનાથ શાસ્ત્રીએ લખી હતી, જેઓ તે સમયે બાળક હતા પરંતુ પછીથી તેઓ બ્રહ્મ સમાજના જાણીતા નેતા બની ગયા હતા. તેણે અખબારોમાં લખ્યું. જો કે દક્ષિણરંજન મુખોપાધ્યાયે બર્દવાનની રાણી અને રાજા તેજચંદ્રની વિધવા વસંત કુમારી સાથે લગ્ન કર્યા હતા, તેમ છતાં કાયદો ઘડવામાં આવ્યો હતો તેના બે દાયકા પહેલાં, તે સ્વીકારવામાં આવ્યો ન હતો, કારણ કે આવો કાયદો હજુ સુધી ઘડવામાં આવ્યો ન હતો. આ લગ્ન એટલા માટે પણ ખાસ હતા કારણ કે મુખોપાધ્યાય એક બ્રાહ્મણ હતા અને તેમણે તેમની જ્ઞાતિની બહાર પણ લગ્ન કર્યા હતા.પછી આ લગ્નના સાક્ષી પોતે કલકત્તા પોલીસ મેજિસ્ટ્રેટ બન્યા. પરંતુ આનાથી કલકત્તા અને બંગાળમાં એટલો રોષ ફેલાયો કે નવપરિણીત યુગલને ત્યાંથી નીકળીને લખનૌમાં આશરો લેવો પડ્યો.
ઈશ્વરચંદ્ર વિદ્યાસાગરે નક્કી કર્યું હતું કે તેઓ વિધવાઓના પુનઃલગ્ન માટે કાયદો બનાવવાને વળગી રહેશે અને આખરે તે થયું.
ત્યારપછી બંગાળમાં ખૂબ નાની ઉંમરે છોકરીઓના લગ્ન કરવામાં આવતા હતા.આ પહેલા જ્યારે પણ માતા-પિતાએ તેમની નાની વિધવા દીકરીઓના પુનઃલગ્ન કરવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. તેના માટે તેમને ભારે વિરોધનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. તે સમયે બંગાળમાં છોકરીઓના લગ્ન 08-10ની વચ્ચે ખૂબ જ નાની ઉંમરે કરવામાં આવતા હતા. ઘણી વખત છોકરીઓના લગ્ન 60-70 વર્ષની વયના પુરુષો સાથે કરવામાં આવતા હતા. જે વધારે જીવી ન શક્યા. તેમના મૃત્યુ પછી, આ યુવાન વિધવા છોકરીઓની સ્થિતિ ખૂબ જ દયનીય બની ગઈ. સમાજ સામાન્ય રીતે તેમની સાથે અમાનવીય વર્તન કરતો હતો.
તેમણે પરાશર સંહિતામાં વિધવા પુનર્લગ્નની શોધ કરી
આવી સ્થિતિમાં, વિદ્યાસાગરે પહેલ કરી કે તેઓ વિધવાઓના પુનર્લગ્નને કાયદેસર રાખશે. પ્રાચીનકાળમાં આવું બન્યું છે કે હિન્દુ ધર્મગ્રંથોમાં આવો કોઈ ઉલ્લેખ આવ્યો છે કે કેમ તે માટે તેમણે શાસ્ત્રોનો બહોળો અભ્યાસ કર્યો. તેમણે આ ગ્રંથો વાંચવા અને જે જોઈએ છે તે શોધવા માટે સંસ્કૃત કૉલેજમાં ઘણો સમય પસાર કર્યો. આખરે તે તેમને મળી ગયો.
પરાશર સંહિતામાં તે જે શોધી રહ્યો હતો તે મળ્યું. એટલે કે વિધવાઓના લગ્ન શાસ્ત્રોક્ત હતા. જો કે હિન્દુ સમાજ તરફથી ભારે વિરોધ થયો હતો. પરંતુ આખરે બિલ પસાર થયું. પરંતુ કાયદો બન્યા પછી પણ વિદ્યાસાગરનું કામ પૂરું થયું નથી. તેમનું માનવું હતું કે જ્યાં સુધી આવા લગ્નો શરૂ ન થાય ત્યાં સુધી આવા કાયદા ઘડવાનો કોઈ અર્થ નથી.
પછી મિત્રો અને વિદ્યાસાગરે ડર દૂર કર્યો
વર પંડિત શ્રીચંદ્ર વિદ્યારત્ન તેમના મિત્રનો યુવાન પુત્ર હતો. 24 પરગણામાં રહેતા હતા. જ્યારે કન્યા કલામતી દેવી એક છોકરી વિધવા હતી, જે બર્દવાનના પલાસાડાંગા ગામની હતી. લગ્નની તારીખ સૌપ્રથમ 27 નવેમ્બર 1856 ના રોજ નક્કી કરવામાં આવી હતી પરંતુ શ્રીચંદ્ર સામાજિક ડરને કારણે પાછા ખેંચવા લાગ્યા. આ કિસ્સામાં, શ્રીચન્દ્રની માતા લક્ષ્મીમણિ દેવી મક્કમ હતી કે તેણે પુત્રના લગ્ન વિધવા છોકરી સાથે કરવા પડશે. તે પોતે વિધવા હતી.ઘણી હદ સુધી તેના મિત્રોએ પણ વર શ્રીચંદ્રનો ડર દૂર કર્યો. ખાસ કરીને વિદ્યાસાગરે તેમને ઘણું બળ આપ્યું. જ્યારે આ વાત કલકત્તા અને બંગાળમાં જાણીતી થવા લાગી ત્યારે તેનો ઉગ્ર વિરોધ શરૂ થયો. પછી રાજ કૃષ્ણ બંદોપાધ્યાય દેખાયા, જેમણે તેમના ઘરે લગ્નની સંપૂર્ણ વ્યવસ્થા કરવાની જાહેરાત કરી. વિદ્યાસાગરે કન્યાને પોતાના હાથે વણેલી સાડીઓ અને ઘરેણાં ભેટમાં આપ્યા અને લગ્નનો અન્ય ખર્ચ પણ પોતે ઉઠાવ્યો
એ પછી પણ ઈશ્વરચંદ્ર વિદ્યાસાગરે આવા બીજા ઘણા લગ્નોનો ખર્ચ પોતે ઉઠાવ્યો. આ કારણે તેના પર ઘણું દેવું પણ થઈ ગયું. પ્રથમ વિધવા વિવાહ પછી, બંગાળના હુગલી અને મિદિનાપુરમાં સમાન લગ્નો થયા. જોકે તે ખૂબ જ મુશ્કેલ હતું. પરંતુ ધીમે ધીમે આ પ્રથા એ જોર પકડ્યું અને મહાન ક્રાંતિકારી ઈશ્વરચંદ્ર વિધ્યાસાગર ની મહેનત નું સકારાત્મક પરિણામ આપણે આજે પણ આપણાં સમાજ માં જોઈ રહ્યા છીએ.
