KGF એટલે કોલાર ગોલ્ડ ફિલ્ડ:ભારતનું પ્રથમ શહેર જ્યાં સૌપ્રથમ વીજળી આવી હતી
બેંગ્લોરથી લગભગ 100 કિલોમીટરના અંતરે આવેલા આ શહેરની વાર્તા વાસ્તવિક KGFની વાર્તા છે.તે એશિયાનું બીજું અને ભારતમાં પહેલું શહેર છે, જ્યાં વીજળી શરૂ કરવામાં આવી હતી. બ્રિટિશ સરકારે એક તળાવ બનાવ્યું જેથી અહીં કામ કરતા અને આ વિસ્તારમાં રહેતા લોકોને કોઈ મુશ્કેલી ન પડે. કૃત્રિમ તળાવ. તે આજે પણ અસ્તિત્વ ધરાવે છે અને પ્રવાસીઓના આકર્ષણનું કેન્દ્ર છે. એક સમયે, લગભગ 40 હજાર કર્મચારીઓ અહીં કામ કરતા હતા અને તેમના પરિવારો આસપાસના વિસ્તારોમાં રહેતા હતા. આ તે સમયગાળો હતો જ્યારે વીજળી અને પાણીની સપ્લાય સૌથી વધુ વીવીઆઈપી સુવિધા હતી.
જે રીતે KGF ફિલ્મ આજે કરોડોની કમાણી કરી રહી છે, એ જ રીતે KGF 1900ના પહેલા દાયકામાં સોનાનું ઉત્પાદન કરતી હતી. તે સમયે ભારતમાં 95% સોનું કેજીએફમાંથી ઉત્પન્ન થતું હતું અને ભારત સોનાના ઉત્પાદનમાં વિશ્વમાં છઠ્ઠા સ્થાને પહોંચી ગયું હતું.
વિકાસ’ એવી રીતે થયો કે લોકો તેને ‘ઈંગ્લેન્ડ ઓફ ઈન્ડિયા’ કહેવા લાગ્યા
વિસ્તારમાં વીજળી પહોંચી ગઈ હતી. શિવનસમુદ્રમાં બનેલા કાવેરી પાવર સ્ટેશનમાંથી પાવર સપ્લાય એવો હતો કે ક્યારેય પાવર કટ થયો ન હતો. જો વિસ્તાર ઠંડો હતો, તો તે અંગ્રેજો માટે રહેવા માટે યોગ્ય હતો. સોનામાંથી કમાણી પણ થતી હતી. આવી સ્થિતિમાં ‘વિકાસ’ પણ અહીં પહોંચવા લાગ્યો. બ્રિટિશ એન્જિનિયરો, અધિકારીઓ તેમજ સોનાનો વેપાર કરતા લોકો માટે અહીં બંગલા, હોસ્પિટલ, સ્કૂલથી લઈને ક્લબ સુધીનું નિર્માણ કરવામાં આવ્યું હતું. મોટા અને મોટા ગોલ્ફ કોર્સ હતા. અહીં ‘વિકાસ’ એવી રીતે થયો કે લોકો તેને ‘ઈંગ્લેન્ડ ઓફ ઈન્ડિયા’ કહેવા લાગ્યા. બાજુ પર શું છે. અહીં રહેતા 75 વર્ષીય એમ વિન્યાસા ન્યૂઝ18ને જણાવે છે કે જ્યાં સુધી ખાણ ચાલી હતી ત્યાં સુધી વીજળી નહોતી. પાણીની અછત નહોતી. પરંતુ, આજે અહીં ન તો વીજળી છે કે ન તો પીવા માટે પૂરતું પાણી છે. અહીં કામ કરતા મજૂરો અત્યંત ગરીબીમાં જીવવા મજબૂર છે. આજે સ્થિતિ એવી છે કે આ વિસ્તારમાં 2.5 લાખથી વધુ લોકો રહે છે, પરંતુ ના તેથી તેમની પાસે રહેવા માટે વધુ સારું ઘર છે અને કોઈ સુવિધા નથી. ખાણ કચરાના કારણે ઉપરથી પ્રદૂષિત વાતાવરણ અનેક રોગોનું કારણ છે. લોકો નોકરી કરવા બેંગ્લોર જાય છે.
પરંતુ, અહીં બે દુનિયા હતી. એક મોટા લોકોનો અને બીજો ખાણમાં કામ કરતા ભારતીય મજૂરોનો. એક તો ઈંગ્લેન્ડ જેવું હતું, પણ બીજામાં 100-100 ચોરસ ફૂટની કુલીઓ બનાવવામાં આવી હતી, જેમાં મજૂરો રહેતા હતા. ત્યાં આવી 400 કુલીઓ હતી. તેમની પાસે ન તો યોગ્ય શૌચાલય હતું કે ન તો ગટરની લાઇન હતી. ઉંદરોનો એવો આતંક કે લોકો એક વર્ષમાં હજારો ઉંદરોને મારી નાખતા.જો કે, અહીં કામ કરનારાઓ પાસે રોજગાર હતો. તે પણ વર્ષ 2001માં છીનવાઈ ગઈ હતી. સરકારે 121 વર્ષ સુધી ચાલતી KGFને બંધ કરી દીધી. તેની પાછળ એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે ખાણકામની કિંમત તેનાથી થતી કમાણી કરતાં ઘણી વધારે છે. સરકાર આ બોજ ઉઠાવી શકતી નથી. તે સમયે સોનાના ભાવમાં પણ ઘટાડો થયો હતો. આવી સ્થિતિમાં લગભગ 30 હજાર કર્મચારીઓનો બોજ ઉઠાવવો શક્ય ન હતો. સરકારે ખાણ બંધ કરી.અહીંથી કર્મચારીઓની હાલત કફોડી બની હતી. હવે તેની પાસે ન તો નોકરી બચી છે કે ન તો રહેવા માટે ‘ઘર’. ઉપરથી ખાણમાં કામ કરતા કામદારો ફેફસાના કેન્સર, લીવર કેન્સર અને સિલિકોસીસ સહિતની વિવિધ બિમારીઓનો ભોગ બન્યા હતા. આ વિસ્તારમાં હવે સારી વીજ પુરવઠો કે પાણી નથી. લોકો ખુલ્લામાં શૌચ કરે છે. ખાણોના કારણે ત્યાં સાઈનાઈડ ટેકરીઓ બની છે. ત્યાંથી પસાર થતી હવા અને પાણી પણ લોકોના આરોગ્ય સાથે બગાડી રહ્યા છે.
ત્યાં રહેતા વી. અધિનારાયણ કહે છે કે વર્ષ 2001માં જ્યારે ખાણ બંધ થઈ ત્યારે હજારો કામદારો રસ્તા પર આવી ગયા હતા. તે એવા મજૂરો સાથે મળી ગયો જેમણે પહેલેથી જ તેમની નોકરી ગુમાવી દીધી હતી. બાદમાં, કામદારો સાથે વાત કર્યા પછી, સરકારે તેમને વિવિધ પરિમાણોમાં પેન્શન અને વળતર આપ્યું. જો કે, કામદારોનું કહેવું છે કે આ વળતર તેમના જીવન માટે પૂરતું ન હતું.કેન્દ્ર સરકાર અને ભૂસ્તરશાસ્ત્ર વિભાગમાં ઘણા વર્ષો સુધી કામ કરી ચૂકેલા એમએસ મુનિસ્વામી કહે છે કે, હજુ પણ KGFમાં દસ હજાર કરોડથી વધુનું સોનું છે. 20 વર્ષથી કોઈ ખોદકામ થયું નથી. 12,500 એકરમાં ફેલાયેલા આ વિસ્તારનો માત્ર અડધો ભાગ ખોદવામાં આવ્યો છે. અડધું સોનું હજી બાકી છે. જ્યારે ખાણ 2001 માં બંધ કરવામાં આવી હતી, ત્યારે તેની સંપત્તિ આશરે $41 મિલિયન હોવાનો અંદાજ હતો. જો કે તે સમયે એક ટન માટી ખોદવાનો ખર્ચ રૂ.11,000 અને સોનાનો ભાવ રૂ.3 હજાર હતો. પ્રતિ ગ્રામ. આવી સ્થિતિમાં સરકારે ખાણ બંધ કરવાનું યોગ્ય માન્યું.
અહીં લોકો હાથ વડે સોનું ખોદતા હતા
વિસ્તારના લોકો એવી વાતો કહે છે કે અહીં લોકો હાથ વડે સોનું ખોદતા હતા. બ્રિટિશ સરકારમાં લેફ્ટનન્ટ રહી ચૂકેલા જોન વોરેનને જ્યારે આ અંગેની માહિતી મળી તો તે ઘટનાસ્થળે પહોંચી ગયો. તેણે ગ્રામજનોને કહ્યું કે જે કોઈ આ ખાણમાંથી સોનું કાઢશે તેને ઈનામ મળશે. એક ગ્રામવાસી માટીથી ભરેલી બળદગાડી લાવ્યો. પાણીમાં માટી ધોવા પર તેમાં સોનાના નિશાન દેખાયા. જોકે આ પછી પણ ત્યાં કામ શરૂ થયું ન હતું. પરંતુ, ઘણા લોકો ઊંઘવાની ઇચ્છામાં મૃત્યુ પામ્યા. વર્ષ 1871માં બ્રિટિશ સૈનિક માઈકલ ફિટ્ઝગેરાલ્ડ લેવલીને ‘એશિયાટિક જર્નલ’માં પ્રકાશિત એક અહેવાલ મળ્યો, જેમાં કોલાર ગોલ્ડ ફિલ્ડનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો હતો. તેણે બળદગાડા દ્વારા આ વિસ્તારમાં સંશોધન કર્યું અને તે સોનાની ખાણ સુધી પહોંચવામાં સફળ રહ્યો. 1875 માં, તેમને મૈસુરના રાજા પાસેથી ત્યાં ખોદકામ કરવાનું લાયસન્સ મળ્યું. આ પછી KGFએ આખી દુનિયાને આવરી લીધી.
સ્વતંત્ર ભારતમાં શું થયું
1956માં કેન્દ્ર સરકારે કેજીએફનું નિયંત્રણ પોતાના હાથમાં લીધું. મોટાભાગની ખાણોની માલિકી રાજ્ય સરકારને આપવામાં આવી હતી. તેનું રાષ્ટ્રીયકરણ થયું. પરંતુ, આ દરમિયાન, KGF ખોટમાં ચાલતો સોદો સાબિત થવા લાગ્યો. વર્ષ 1979 પછી સ્થિતિ એવી બની કે કામદારોના વેતન પર અસર થવા લાગી. આ ખાધ સતત વધી રહી હતી અને વર્ષ 2001માં તેને બંધ કરવી પડી હતી. છેલ્લા 20 વર્ષોમાં, KGF હવે ખંડેર હાલતમાં છે. અહીંની ખાણોમાં પાણી ભરાઈ ગયું છે. તેમનું કહેવું છે કે વર્ષ 2016માં કેન્દ્ર સરકારે તેના પુનરુત્થાન માટે રાજ્ય સરકાર સાથે વાત કરી હતી. તે આ દિશામાં થોડું કામ પણ કરી રહી છે.
